نردبانی برای نجات
کشند همچنان میکشد
فیتوپلانکتونها مهمترین تولیدکننده های دریاها و اقیانوسها به شمار رفته و در پایه هرم انرژی قرار گرفته اند. تغییر در تراکم و تنوع فیتوپلانکتونی، سبب تغییر در تراکم و تنوع زئوپلانکتونی، و سایر گروههای زنجیره غذایی خواهد شد. لذا پایش ساختار اجتماعات فیتوپلانکتونها در مباحث اکولوژی دریا و اقیانوس از اهمیت خاصی برخوردار میباشد، خصوصا اینکه مشخص گردد گونه ای غیر بومی به منطقه وارد و یا گونه ای از لیست فیتوپلانکتونها حذف و مدت مدیدی در ناحیه مورد بررسی رویت نگردیده است.البته در آبهای آزاد، به دلیل تبادل آب، وجود جریانات و تردد شناورها احتمال انتقال گونه های پلانکتونی وجود دارد. نکته مهم در خصوص فیتوپلانکتونها افزایش تراکم ناگهانی برخی گونه ها میباشد، که منجر به شکوفایی جلبکی میگردد. در حقیقت، شکوفایی جلبکی پدیده ای طبیعی است که در اثر افزایش انفجاری جمعیت پلانکتونهای گیاهی بویژه دینوفلاژله ها رخ می دهد. اصطلاح کشند قرمز (Red tide) معمولاً به پدیده ای اطلاق می شود که در اثر افزایش بیوماس(توده زنده) جلبکی درآب رنگ آب دریا تغییر می یابد. بعلت وجود پیگمانهای رنگی درجلبکهای میکروسکوپی ، این پدیده منجر به تغییر رنگ آب به رنگهای صورتی،قرمز،قهوه ای ،فندقی، سبز تیره و رنگهای دیگر میشود .
بسیاری از گونه های تشکیل دهنده شکوفایی، فاقد اثرات تهدیدکننده بر انسان و محیط زیست بوده و حتی از اصلی ترین تولیدکنندگان انرژی در رده های پایین زنجیره غذایی دریایی بشمار می آیند . اما در صورتی که کشند قرمز حاوی گونه های مضر و سمی بوده و یا با افزایش ویسکوزیته آب موجب پایین آمدن سطح اکسیژن آب گردد، و تلفات آبزیان را بدنبال داشته باشد شکوفایی جلبکی مضرHarmful Algal Bloom)) نامیده می شود .
پیامدهای شکوفایی جلبکی بر محیط زیست دریایی
n رسوب در آبشش ماهیان و خفگی آنها
n افزایش تنفس بی هوازی و کاهش اکسیژن محلول در آب
n کاهش نفوذ نور به لایه های زیرین و آسیب دیدگی و خسارت شدید آبزیان وابسته به نور(بویژه اکوسیستمهای مرجانی)
n مسمومیت آبزیان بویژه ماهیان و کفزیان پلانکتون خوار
n آسیب رساندن به تجهیزات و سیستمهای آب شیرین کنها ، کشتی ها و تاسیسات ساحلی
n وارد آمدن خسارات شدید به صنعت گردشگری ساحلی
n ایجاد حساسیتهای پوستی و تنفسی در کاربران نواحی ساحلی
n وارد آمدن خسارت به صنایع شیلاتی بویژه سایتهای پرورش آبزیان عوامل ایجاد کشند قرمز عوامل طبیعی
1- شدت نور
2- درجه حرارت
3- شوری
4- مواد آلی
5- عناصر کمیاب
6- جابجایی و حرکت سلولهای جلبکی از طریق جریانها، طوفانها و مکانیسمهای طبیعی
عوامل انسانی
n تخلیه فاضلابهای بهداشتی به نواحی ساحلی
n تخلیه پساب کارخانجات و صنایع ساحلی به محیط زیست ساحلی
n ورود پسابهای کشاورزی غنی از مواد آلی به نواحی ساحلی دریایی
n انتقال گونه ها توسط تخلیه آبهای توازن کشتیها به نقاط مختلف
n افزایش فعالیتهای آبزی پروری ، که میتواند مواد آلی مورد نیاز رشد میکرو جلبکها را فراهم سازد .
اقدامات ایستگاه تحقیقات محیط زیست دریایی جزیره هرمز:
در پی مشاهده تغییر رنگ آب دریا با وسعت قابل ملاحظه در ناحیه جنوب جزیره هرمز، در تاریخ 7/7/87 اقدامات ذیل توسط ایستگاه تحقیقات محیط زیست دریایی هرمز صورت پذیرفت.
n نمونه برداری از مناطق تحت تاثیر
n برداشت زنده نمونه ها
n بررسی و مقایسه نمونه ها با کتب کلیدی
n تولید سیست و شکوفایی مجدد در محیط آزمایشگاه
n شناسایی جنس (Cochlodinium) عامل ایجاد شکوفایی با استفاده از کتب کلیدی.
n پایش سواحل و آبهای استان بمنظور بررسی وسعت کشند ایجاد شده
n محاسبه تراکم گونه شناسایی شده در نمونه های ارسالی از مناطق مختلف.
n لذا پس از تعیین جنس، و بررسی سوابق و پیشینه اطلاعات در خصوص حضور این جنس در منطقه ، مشخص گردید، که نمونه مورد نظر تاکنون گزارش نشده است، و این گونه از گونه های غیر بومی خلیج فارس است و عمدتاً در آبهای آسیای جنوب شرقی شکوفایی داده و در آبهای اندونزی و آمریکا نیز بلوم آن دیده شده و گونه مزبور دامنه شوری زیاد را تحمل می کند و به نظر می رسد از طریق طوفان گونو و یا تخلیه آب تعادل شناورها به آبهای ساحلی دریای عمان و خلیج فارس رسیده و شش ماه از سال سیست آن نهفته و در بستر دریاست و در شرایط اقلیمی و اکولوژی مناسب شکوفا می شود . گونه مزبور بعلت تشکیل توده ژلاتینی و مخاطی و از بهم چسبیدن گونه ها به یکدیگر و بعلت سنگینی در ستون آب به پایین رفته و رسوب می کند ضمن مصرف اکسیژن محلول آب و با تجزیه آن در اعماق موجب کاهش شدید اکسیژن محلول آب شده و در عین حال بعلت نشست مخاط این گونه ها در آبشش آبزیان موجب خفگی آنان می شود و بر جوامع کفزی و مرجانها اثرات تخریبی شدیدی دارد . بلوم گونه مذکور در آبهای ساحلی استان در سواحل قشم – بندرعباس و میناب ) موجب تلفات گسترده آبزیان بخصوص گونه هایی چون شانک ، عروس ماهی ، شورت ، گاریز ، سفره ماهی ، بچه کوسه ، مار ماهی و خرچنگ ، شیر و ... شده است . دامنه حضور این گونه در منطقه و بلوم آن در آبهای ساحلی استان از شرق جاسک تا غرب شهرستان بندرلنگه گسترش یافته و براساس اطلاعات واصله در آبهای ساحلی کشور عمان و امارات نیز دیده شده و با توجه به تحمل دامنه شوری نسبتاً زیاد توسط این گونه و با عنایت به جهت جریان آب از دریای عمان به خلیج فارس در صورت وجود شرایط مناسب احتمالاً به آبهای سواحل بوشهر و غرب خلیج فارس نیز سرایت می کند.
البته لازم به ذکر است تغییر شرایط محیطی، شامل کاهش درجه حرارت، شوری و یا افزایش کدورت به دلیل مواج شدن دریا از اثرات سوء تجمع گونه مذکور خواهد کاست اما به دلیل اینکه سال اول حضور این گونه در منطقه میباشد پایش مداوم از ساختار جمعیتی آن بیش از پیش احساس میگردد، لذا ایستگاه تحقیقات محیط زیست دریایی جزیره هرمز با درنظر گرفتن دو ناحیه ثابت در شمال و جنوب جزیره و نمونه برداری به صورت سه بار در روز، تراکم جمعیت این گونه را مونیتورینگ مینماید همچنین یگان محیط زیست دریایی با گشت و کنترل در سطح آبهای اطراف جزیره تراکم این گونه را در توده های شکوفایی شده بررسی مینماید.
اجرا:جزیره هرمز
عکس:عبدالحسین رضوانی
باتشکراز
احمدکارگران/محمد سایبانی/ محمد بانوج/ محمد ایرندگانی /امین تیماس / مسعود بهزادی فر/ هادی علیشاپور/ حمید ملاحسینی / حمید عباس زاده/فاصمه بردال/حسن بردال
